فرمت :WORD تعداد صفحه :154
مقدمه :
محیطی که شرکت ها اکنون درآن فعالیت می کنند محیطی است در حال رشد و بسیار رقابتی ؛ و شرکت ها برای ادامه حیات مجبور به رقابت با عوامل متعددی در سطح ملی و بین اللملی و بسط فعالیت های خود ازطریق سرمایه گذاریهای جدید می باشند ؛ شرکتها برای سرمایه گذاری احتیاج به منابع مالی دارند . اما منابع سرمایه و استفاده از آنها باید به خوبی تعیین شود تاشرکت بتواند سود آور باشد و این وظیفه یک مدیر مالی است که منابع تأمین مالی و نحوه استفاده از آنها را تعیین کند .
در نظریات نوین مالی وظایف یک مدیر مالی در یک واحد بازرگانی تصمیمات مربوط به سرمایه گذاری ، تصمیمات تامین مالی و تصمیمات تقسیم سود می باشد . هدف مدیرت مالی از اتخاذ چنین تصمیماتی حداکثر کردن ارزش شرکت می باشد . بنابراین یک شرکت در راستای به حداکثر رساندن ارزش شرکت باید تعیین کند که در کجاها باید سرمایه گذاری انجام دهد ؟ یعنی دارایی موجود در قسمت راست ترازنامه با چه ترکیبی آورده شود و این دارایی ها از چه منابع تأمین مالی شود ؟
آیا از طریق استفاده بدهی و ایجاد اهرم ، شرکت تأمین مالی کند یا از آورده سهامداران تأمین مالی کند ؟ یک مدیر مالی باید همیشه مواظب باشد ، که روش های تأمین مالی با نوع سرمایه گذاری شرکت سازگار باشد ، همچنین از اهرم درحد معقول آن استفاده کند، تا به صورتی باشد که هم ارزش شرکت حداکثر گردد و هم اینکه هزینه های ورشکستگی زیادی برای شرکت تحمیل نشود . یعنی شرکت یک ریسک مالی معقولی را به واسطه استفاده از بدهی تحمل نماید .
عوامل مؤثر بر ساختار مالی شرکت ها به دو دسته کلی عوامل درونی و بیرونی تقسیم می شود. عوامل درونی فاکتور هایی هستند که از عملیات شرکت و از درون شرکت ناشی می شوند و در واقع ناشی از فعالیت و ویژگی های عملیاتی است که از درون خود شرکت نشأت می گیرد . برخی از این عوامل را می توان به شرح زیر نام برد :
نوع صنعت، اندازه شرکت ، ریسک تجاری ، اهرم عملیاتی ، فرصت های رشد ، ساختار دارایی ها، سود آوری ، معافیت های مالیاتی غیر بدهی و...
عوامل بیرونی عواملی هستند که از بیرون موسسه یا شرکت پدید می آیند و در واقع برخاسته از ماهیت و ویژگی های محیط شرکت یا موسسه است برخی از این عوامل را می توان به شرح زیر نام برد:
مالیات ، نرخ بهره ، سطح عمومی فعالیت های تجاری ، قابلیت دسترسی به وجوه در بازار ، رفتارقرض دهندگان ، الگوهای رایج و....
بنابراین این تحقیق به دنبال یافتن اثرسود آوری شرکت ، اندازه شرکت ، نرخ رشد و نسبت دارایی های ثابت مشهود بر ساختار مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادارایران می باشد تا مدیران مالی و سرمایه گذاران و وام دهندگان بتوانند از این نتایج استفاده کنند . زیرا برای افراد وموسسات ذینفع ، قابل توجه و مهم است که شرکت مورد نظر برای تأمین مالی دارایی های خود از چه حجمی بدهی و از چه حجمی سهام (حقوق صاحبان سهام ) استفاده نموده است .زیرا این امر بر تصمیمات آنها در ارتباط با آن شرکت تأثیر خواهد گذاشت . بانک ها در هنگام اعطای وام به شرکت ها و افراد سرمایه گذار در هنگام خرید سهام شرکت ها به این مسأله توجه دارند که شرکت ها از چه بافت مالی بر خوردار هستند .
از افراد و موسسات تأمین مالی که بگذریم ، برای شرکت ها نیز داشتن ساختار مالی بهینه مهم است که از آن طریق بتوانند در صورت لزوم افراد به گرفتن وام یا انتشار سهام جدید نیاز به داشتند بافت و ساختار مالی مناسب است تااینکه هم بانک ها مایل به اعطای وام باشند و هم سرمایه گذاران از افزایش سرمایه (انتشار سهام جدید) استقبال نمایند
تعریف موضوع و بیان مسأله
تصمیم های تأمین مالی و سرمایه گذاری در شرکت ها ، تصمیم هایی هستند که هر دو با آینده نگری اتخاذ می شوند . در تصمیم های تأمین مالی ، شرکت وجوه مورد نظر خود را در حال حاضر به کار می گیرد تا در آینده بتواند به تعهدات خود در قبال تأمین کنندگان منابع مالی عمل کند ، و آنچه که در تصمیم های سرمایه گذاری نقش کلیدی را بازی می کند هزینه سرمایه[1] شرکت است ؛ زیرا هزینه سرمایه به عنوان نرخ تنزیل [2]جریان های نقدی حاصل ازپروژه های سرمایه گذاری استفاده می شود . بنابراین ،رد یا قبول پروژه های سرمایه گذاری پیشنهادی در گرو انتخاب مناسب ترین نرخ تنزیل یا همان هزینه سرمایه است این در حالی است که هزینه سرمایه شرکت ،تابعی از ساختار سرمایه[3] آن است . بنابراین انتظار می رود تغییر در ترکیب منابع تأمین مالی (ساختار سرمایه ) بر هزینه سرمایه و متعاقباً ارزش شرکت تأثیر گذارد .
منابع تأمین مالی شرکت ها بر اساس سیاست تأمین مالی آنها ، به دو بخش" منابع مالی درونی " و " منابع مالی بیرونی" شرکت تقسیم می شود . در منابع مالی درونی ، شرکت از محل سود کسب شده اقدام به تأمین مالی می کند ، یعنی به جای تقسیم سود بین سهامداران ، سود را در فعالیت های عمدتاً عملیاتی شرکت برای کسب بازده بیشتر به کارمی گیرد و در منابع مالی بیرونی از محل بدهی هاو سهام ، اقدام به تامین مالی می کند.[4]
لذا سئوالاتی که در این ارتباط مطرح می باشد عبارتند از :
آیا ساختار مطلوبی وجود دارد که به واسطه آن هزنیه سرمایه شرکت حداقل و ارزش شرکت حداکثر گردد؟ و اگر چنین ساختاری وجود دارد ، چه عواملی درتعیین آن نقش دارند ؟دراین تحقیق درصد یافتن اثر 4 متغیر سود آوری، نرخ رشد، نسبت دارایی های ثابت و اندازه شرکت از بین عوامل دورنی بر ساختار مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار ایران شدیم
اهمیت موضوع تحقیق
یکی از موضوعات مهمی که تمام صاحبنظران مالی و مدیران مالی برآن توافق دارند ، مسئله ساختار مالی (اهرم مالی ) است . شرکتی که هیچ گونه بدهی نداشته باشد ، یک شرکت با ساختار کاملاً سرمایه ای است ، اما در عالم واقعیت چنین شرکتی سراغ نداریم و تمام شرکت ها به نسبت های مختلفی از اهرم استفاده می کنند .
لذا برای افراد و موسسات ذینفع ، قابل توجه مهم است که شرکت مورد نظر برای تأمین منابع مالی دارایی های خود از چه حجمی بدهی و از چه حجمی سهام (حقوق صاحبان سهام ) استفاده نموده است . زیرا این امر بر تصمیمات آنها در ارتباط با آن شرکت تاخیر خواهد داشت . بانک ها در هنگام اعطای وام به شرکت ها و افراد سرمایه گذاردر هنگام خرید سهام شرکت ها نیز داشتن ساختار مالی بهینه مهم است که از آن طریق بتوانند در صورت لزوم اقدام به گرفتن وام یا انتشار سهام جدید نمایند . هم گرفتن وام و هم انتشار سهام جدید نیاز به داشتن بافت و ساختار مالی مناسب است تا اینکه هم بانک ها مایل به اعطای وام باشند و هم سرمایه گذاران از افزایش سرمایه (انتشار سهام جدید ) استقبال نمایند .
با توجه به مراتب فوق به جهت اهمیت ساختار مالی در زمینه های مختلف ، لذا شناخت عوامل عمده ای که بر آن تأثیر دارند قابل توجه و مهم است . تا از این طریق هر شرکت به تواند با در نظر گرفتن آن عوامل تعیین کننده و مؤثر ، و میزان تأثیر هر کدام در ارتباط با ساختار مالی خود برنامه ریزی و تصمیم گیری نماید. [5]
اهداف تحقیق
امروزه شرکت ها ی موفق ، شرکت هایی هستند که با شناسایی عوامل موثر بر ساختار مالی مطلوب و بهینه ، وجوه مالی مورد نیاز خود رااز منابع صحیح تامین مالی نموده ، به طوری که هزینه سرمایه شرکت به حداقل و ثروت سهامداران به حداکثر برسد .
هدف اصلی این تحقیق عبارت است از :
بررسی تبیین عوامل موثر برساختار مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادارایران
و اهداف فرعی این تحقیق عبارتند از :
1) بررسی تأثیر سودآوری بر ساختار مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار ایران
2) بررسی تأثیرنرخ رشد بر ساختار مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار ایران
3) بررسی تأثیر دارایی ثابت مشهود بر ساختار مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار ایران
4) بررسی تأثیراندازه شرکت بر ساختار مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار ایران
چارچوب نظری تحقیق
اصولاً در چارچوب نظری تحقیق باید متغیر های موجود به درستی شناسایی و معرفی گردیده و سپس با توجه به تحقیقات و یا تئوری های موجود در ارتباط با موضوع تحقیق روابط موجود بین این متغیر ها که هدف این تحقیق می باشد را در قالب فرضیه هایی بیان کرده و بررسی نمود .
مودیلیانی و میلر برای اولین بار در سال 1958 بحث ساختار سرمایه را مورد بررسی قرار دادند ، موضوع مورد بحث آنها این بوده است که آیا استفاده از بدهی ها در ساختار سرمایه شرکت ها بر ارزش شرکت و هزینه سرمایه تأثیر می گذارد ؟ آنان به این نتیجه رسیدند که استفاده از بدهی ها بر ارزش شرکت تأثیر مثبت و بر میانگین موزون هزینه سرمایه نیر تا حد محدودی تأثیر خواهد گذاشت [6] .
جامع ترین و برجسته ترین تحقیق مربوط به ساختار سرمایه متعلق به راجان و زنگالس (1995) می باشد که تحت عنوان (( درباره ساختار سرمایه چه می دانیم ؟ شواهد بین المللی)) به بررسی عوامل تعیین کننده ساختار سرمایه شرکت ها از منظر بین المللی پرداخته است . راجان و زنگالس در تحقیق مشترک خود از ترازنامه های نمونه وسیعی از شرکت های سهامی عام در هفت کشور بزرگ صنعتی دنیا ( آمریکا ، انگلیس، کانادا ، فرانسه ، آلمان ، ایتالیا ، ژاپن )را مورد بررسی قرارداده است .
سپس با برآورد یک مدل رگرسیون چند متغییره به بررسی رابطه بین چهار متغیر بنیادی حسابداری (ارزش دارایی های ثابت،ارزش بازار به دفتری ، لگاریتم فروش و سودآوری ) با ساختار سرمایه شرکت ها پرداختند .
نتایج این تحقیق نشان داد که اهرم مالی در هر یک از این کشورها با دو عامل ارزش بازار به ارزش دفتری و سود آوری شرکت رابطه منفی و با دوعامل ارزش دارایی ثابت مشهود واندازه شرکت رابطه مثبت دارد . لذا با اندکی اغماض می توان گفت که عوامل مرتبط با الگوی ساختار سرمایه در این کشورها به استثناء آلمان عمومیت دارند.[7]
با توجه به نتایج حاصله از تحقیقات انجام شده این امکان فراهم آمد که در قالب فرضیه های مطرح شده به بررسی اثر هر یک از عوامل چهار گانه سود آوری ، اندازه شرکت ، نرخ رشد و دارایی ثابت مشهود بر ساختار مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در طی دوره زمانی تعیین شده بپردازیم . تا به این ترتیب در جهت تایید هر چه بیشتر تحقیقات انجام شده قبلی گام برداریم .
مدل تحلیلی تحقیق
در این تحقیق با الهام از تحقیق راجان و زنگالس (1995) و بیون و دانبولت (2002) ، از بین عوامل متعدد مورد اشاره ، چهار عامل : سودآوری شرکت ، نرخ رشد ، نسبت دارایی های ثابت مشهود (ارزش دارایی های وثیقه ای شرکت ) و اندازه شرکت به عنوان متغیر های توضیحی ( مستقل ) ساختار مالی انتخاب شده است .
عرض از مبداء 
اهرم مالی 
سود آوری 
نرخ رشد 
نسبت دارایی های ثابت مشهود 
اندازه شرکت 
ضریب نوسان پذیری از سودآوری 
ضریب نوسان پذیری ازنرخ رشد 
ضریب نوسان پذیری ازنسبت داراای های ثابت مشهود 
ضریب نوسان پذیری از اندازه شرکت 
مقدار خطا 
به نظر راجان و زنگالس(1995) ، تعریف نسبت بدهی یا اهرم به عنوان متغیر وابسته ، درتحقیقات ساختار مالی از اهمیت به سزایی برخوردار است و انتخاب معیار مناسب برای سنجش آن ، به هدف تحقیق بستگی دارد . بنابراین ضروری است قبل از پرداختن به عوامل مؤثر برنسبت بدهی یا اهرم مالی ، ابتداء معیار اهرم یا نسبت بدهی تعریف و مشخص گردد با توجه به تحقیقات مختلف که از معیار های متفاوتی از قبیل نسبت بدهی های غیر سرمایه ای به کل دارایی ها ، نسبت کل بدهی به کل دارایی ها، نسبت کل بدهی به کل سرمایه ، نسبت بدهی تعدیل شده به سرمایه تعدیل شده، استفاده نموده اند.
لذا در این تحقیق برای اندازه گیری اهرم مالی از متغیر جایگزین "نسبت کل بدهی به کل دارایی" استفاده گردیده که در مدل رگرسیون برای متغیر اهرم مالی از نماد استفاده گردیده است .
متغیرهای مستقل :
- سود آوری : که برای اندازه گیری آن از متغیر جایگزین " نسبت سود قبل از بهره و مالیات به ارزش دفتری کل دارایی ها " استفاده گردیده که درمدل رگرسیون برای متغیر سود آوری از نماد
PROFIT استفاده گردیده است . - نرخ رشد : که برای اندازه گیری آن از متغیر جایگزین " نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری کل دارایی ها " استفاده گردیده که در مدل رگرسیون برای متغیر فرصت های رشد از نماد
GRWTH استفاده گردیده است .
- نسبت دارایی های ثابت مشهود : که برای اندازه گیری آن از متغیر جایگزین " نسبت ارزش دفتری دارایی ها ی ثابت مشهود به کل دارایی ها " استفاده گردیده که در مدل رگرسیون برای متغیر میزان دارایی های ثابت مشهود از نماد IGPاستفاده گردیده است .
- اندازه شرکت : که برای اندازه گیری آن از "لگاریتم طبیعی (Ln ) فروش کل شرکت " که در مدل رگرسیون برای متغیرحجم فروش از نماد SIZE استفاده گردیده است .
فرضیه های تحقیق :
با توجه به موضوع تحقیق ، فر ضیه های مورد بررسی عبارتند از :
1) بین سود آوری و ساختار مالی رابطه معنی داری وجود دارد .
2) بین نرخ رشد و ساختار مالی رابطه معنی داری وجود دارد .
3) بین دارایی ثابت مشهود و ساختار مالی رابطه معنی داری وجود دارد .
4) بین اندازه شرکت و ساختار مالی رابطه معنی داری وجود دارد .
قلمرو تحقیق
قلمرو تحقیق حاضر از سه بعد تشکیل شده است :
الف ) قلمرو زمانی تحقیق :
- اطلاعات کامل و تفضیلی صورتهای مالی سالانه هر یک از شرکت ها همراه با قیمت بازار سهم در پایان سال مربوطه در تابلو بورس اوراق بهادار تهران از انتهای سال مالی 1381 الی 1386 می باشد .
- وقفه ای فراتر از سه ماهه در انجام معاملات سهم شرکت وجود نداشته باشد .
ب) قلمرو مکانی تحقیق :
در این تحقیق کلیه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران به عنوان جامعه آماری انتخاب گردیده است
ج) قلمرو موضوعی تحقیق :
از میان کلیه عوامل مؤثر برساختار مالی شرکت ها در این تحقیق تأثیرسودآوری، نرخ رشد، دارایی های ثابت مشهود ، اندازه شرکت، برساختار مالی شرکت ها مورد بررسی قرار می گیرد .
تعریف عملیاتی واژه ها
در این قسمت تعریف کاربردی هر یک از متغیر ها در فرضیه های تحقیق ارائه می شود .
سودآوری شرکت :
میرز ، دونالسون ، و برالی اظهار کرده اند که شرکت ها ترجیح می دهند سرمایه گذاریهای (افزایش سرمایه ) خود را ابتداء از محل سود انباشته و سپس ازطریق بدهی و در نهایت از طریق انتشار سهام تامین نمایند . آنها حدس زدند که این رفتار ممکن است ، بواسطه هزینه انتشار سهام جدید و همچنین اطلاعات چند گانه باشد .
بنابراین می توان گفت سودآوری یک شرکت و مقدار سود انباشته یک شرکت ، یکی از عوامل مهم و تعیین کنند ، ساختار مالی می باشد ، بعبارتی هر چه سودآوری بیشتر باشد شرکت قادر به انباشته شدن سود بیشتر خواهد بود و در نتیجه برای سرمایه گذاریهای مجدد خود از محل سود انباشته اقدام خواهد نمود .
نرخ رشد (رشد مورد انتظار )
برای اندازه گیری رشد مورد انتظار شرکت از نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری کل دارایی های شرکت استفاده می شود . در این نسبت در صورت کسر ارزش بازار از مجموع دو قسمت ارزش بدهی ، ارزش حقوق صاحبان سهام حاصل می شود. ارزش بدهی شرکت به این ترتیب حاصل می شود : ارزش دفتری کل دارایی ها منهای ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام. ودر مخرج کسر ، ارزش دفتری کل دارایی استفاده می شود.
[1]) cost of capital
[2])Dis count Rate
[3]) capital and / or Financial structre
[4] ) بررسی های حسابداری شماره 42 – محمد نمازی ص 76
[5] ) ناصر یزدانی – بررسی عوامل تعیین کننده و مؤثر بر ساختار و.... – صص 9-10
[6] )بررسی ها ی حسابداری _ شماره 42 _ منابع 26
[7] )راضیه محمدی – عوامل موثر بر ساختار سرمایه و.... ص 58
